Kaytazzade Mehmet Nazım, 1857 yılında Lefkoşa’da doğdu. Lefkoşa’da eğitimini tamamladıktan sonra 1884 yılında Osmanlı kamu hizmetine girdi ve sırasıyla Sakız Adası, Adana, İstanbul, İzmir ve Bursa’da çeşitli görevlerde bulundu. 1914 yılında istifa ederek Kıbrıs’a döndü ve Lefkoşa Şer’iye Mahkemesi’nde kendisine verilen katiplik görevini ölüm tarihi olan 1924 yılına kadar sürdürdü.
Gençlik yıllarında Namık Kemal ile kurduğu dostluk, edebî çalışmalarında önemli bir etki bırakmıştır. Ayrıca iyi bir hat sanatçısı olarak da bilinmektedir.
Kaytazzade Mehmet Nazım, 19. yüzyıl Kıbrıs Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olarak divan şiiri ve Tanzimat Edebiyatı’nın özelliklerini eserlerinde birleştirmiştir. Müftü Hasan Hilmi Efendi’den sonra aruz vezniyle şiirler yazan Kıbrıslı şairler arasında güçlü bir temsilci olarak kabul edilir.
Şairin Kıbrıs’ta yayımlanan yerel gazetelerde çok sayıda gazel, şarkı, kıt’a türünde şiirleri yer almıştır. Şiirlerinde Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’ye duyduğu saygı ve Mevlevîliğe bağlılık görülmektedir. Hac farizasını yerine getirmek için gittiği kutsal topraklarda ölen Lefkoşa Mevlevîhanesi postnişini Savfet Dede için yazdığı Tahassür adlı mersiye buna örnektir. Ayrıca oğlu Gâlib ve eşi Zehra Hanım’ın ölümü üzerine yazdığı mersiye türündeki kıtaları da bilinmektedir.
Kaytazzade Mehmet Nazım, Kıbrıs Türk edebiyatının ilk romanlarını kaleme almıştır.
- Yadigâr-ı Muhabbet (1893/1894): Kıbrıs Gazetesi’nde 39 bölüm olarak tefrika edilen roman, daha sonra aynı gazete tarafından kitap hâline getirildi. Roman, İstanbul’da yaşayan kentsoylu aydınların yaşamları ve kişisel dramlarını konu alır.
- Leyle-i Visâl (1894): 12 bölüm halinde tefrika edilen yarım kalmış ikinci romanı. Romanın konusu Sakız Adası’nda geçmektedir.
- Âdem-i İhtiyâd (1892): Yeni Zaman gazetesinde yayımlanan hikâye.
- Feryâd-ı Garibâne: Annesinin ölümü üzerine yazdığı, Yeni Zaman gazetesinde tefrika edilen eser.
- Netice-i İbtilâ (1909): Tiyatro eseri.
Şiirleri ve Kitapları
Kaytazzade Mehmet Nazım, şiirlerinde gazel, kıt’a ve kıta-i kebire nazım şekillerini kullanmıştır. 1909 tarihli Rûh-ı Mecrûh adlı şiir kitabı, 1993 yılında yeniden yayımlanmıştır.
Önemi
Kaytazzade Mehmet Nazım, Kıbrıs Türk edebiyatının ilk romanını yayımlayan yazar olarak kabul edilmektedir. Şair kimliği, divan şiiri geleneğine bağlılığı, mensur eserleri ve hat sanatı ile Kıbrıs edebiyatının önemli figürlerinden biridir.
Kıbrıs’ta yayımlanan gazeteler ve romanlar üzerinden edebî hayatına katkıda bulunmuş, Namık Kemal ve dönemin diğer edebiyatçılarından etkilenmiştir. Surlariçi Şehir Müzesi’nde heykeltıraş Tolkunbek Esenaliyev tarafından hazırlanan bronz büstü ile ölümsüzleşmiştir.
Yayınlanmış Eserleri
- Yadigâr-ı Muhabbet (Roman, 1893/1894)
- Leyle-i Visâl (Roman, 1894, yarım kalmış)
- Âdem-i İhtiyâd (Hikâye, 1892)
- Feryâd-ı Garibâne (Hikâye)
- Netice-i İbtilâ (Tiyatro, 1909)
- Rûh-ı Mecrûh (Şiir, 1909)