Kuruluşu
Lefkoşa Türk Lisesi; 1860 yılında zamanın ileri gelenleri, Türkiye’de açılan rüştiyeler gibi bir rüştiye mektebinin Kıbrıs’ta da açılmasını gündeme getirdiler.
İlkokuldan sonra orta eğitimin ilk basamakları veya ilkokulun ikinci kademesi olan rüştiye, 1862 yılında Lefkoşa’da Ayasofya civarında günümüzde Halk Sanatları Atölyesi olarak kullanılan binanın yerinde bulunan iki katlı bir binada açıldı.
İdadi
Kıbrıs gençliğinin seçkin isimlerinden Kadızade Faik Bey ve o dönemde “Kıbrıs” adı ile yayın yapan gazetenin sahibi Küfizade Asaf Bey’in, Kıbrıs Türk maarifinin yeniden ıslahı yolunda yaptıkları girişimler sonucu, Maarif Encümeni tarafından konu görüşülerek 14 Kasım 1896 tarihinde mecvut rüştiye sınıflarına iki sınıf daha eklenerek beş senelik idadi açılmasına karar verildi. İnşaat masraflarının bir kısmı Evkaf Dairesi, bir kısmı da hükümet tarafından karşılanarak yeni idadi binası Ayasofya civarında günümüzde Halk Sanatları Atölyesi olarak kullanılan eski rüştiye binasının yerine inşa edildi. Öğretmen kadrosu tamamlanan idadinin açılışı 27 Aralık 1897’de büyük bir kalabalığın katıldığı törenle Vali Sir Valter Sandel tarafından yapıldı. O güne kadar halk tarafından idare edilen ve masrafları karşılanan okul, bundan sonra hükümet tarafından idare edilip, masrafları da hükümet bütçesinden karşılanmaya başlandı.
Vali Sir Valter Sandel, okula yıllık olarak sınıf birincilerine verilmek üzere £100 (İngiliz lirası) bağışta bulundu. Bu özel uygulama, Maarif Müdürü ve ülkenin büyükleri huzurunda 1950-1951 öğretim yılına kadar devam etti.
1899’da idadi öğretmenliğinden ayrılan Mr. Vedua’nın yerine getirilen Cambridge Üniversitesi mezunu Mr. Thompson, okulun matematik ve İngilizce derslerini üstleniyordu. 1903 yılında ilkokul ve rüştiye sınıfları için kullanılan “Elementary Arithmetic Prepared by the Direction of the Government” adlı matematik kitabı, okul müfredatında 1920 yılına kadar yer aldı.
1905 yılında çıkan yeni Tali Okullar Kanunları doğrultusunda, okulun yönetiminde değişiklik yapıldı. Okulun masrafları, Kıbrıs halkından toplanan maarif vergisinin %5’i ile Evkaf ve hükümetin yaptığı yardımlarla karşılanıyordu. Bu dönemde, Haydarpaşa İlkokulu (şimdiki Eski Eserler ve Müzeler Dairesi) binasına Evkaf Dairesi’nin katkılarıyla bir kat daha eklenerek, okul yedi yıllık idadi derecesine çıkarıldı.
Okul Bandosu
1914 yılında Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla, Türkiye’den kitap ve öğretmen temini zorlaştı. İstiklal Savaşı’nın başlamasıyla ise durum daha da güçleşti. Bu zorlu dönemde okul müdürü Müçteba Bey ve tarih öğretmeni Mithat Bey, okula büyük hizmetlerde bulundu.
1919’da Türkçe öğretmeni Remzi Bey’in gayretleriyle okulda bir flüt takımı kuruldu. Bir yıl sonra, Evkaf Murahhası İrfan Bey ve Beliğ Paşa’nın maddi yardımlarıyla okul bandosu olarak hayata geçirildi.
Sultani
1922 yılında, idadinin mevcut sınıflarına bir yüksek sınıf daha eklenerek Türkiye’deki 12 yıllık sultaniler derecesine çıkarıldı. Bu dönemde, yeni tayinlerle öğretmen kadrosu güçlendirildi. 1923 yılında, Süreyya Bey’in çabalarıyla okulda izcilik teşkilatı kuruldu.
1924 yılında Türkiye’deki sultanilerin 11 seneye indirilmesiyle birlikte, Kıbrıs’ta da 11. ve 12. sınıf öğrencileri birlikte mezun edilerek, sultani süre 11 yıla düşürüldü.
Kıbrıs Türk Lisesi
1925 yılında Kazım Nami Duru’nun müdürlüğü sırasında, okulun sultanilik unvanı lise olarak değiştirildi ve “Kıbrıs Türk Lisesi” adını aldı. 1928 yılında, müdürlüğü döneminde Mr. Henry’nin önderliğinde idadi binası öğrenci sayısını kaldıramayacak duruma geldi. Evkaf tarafından liseye senelik 60 İngiliz lirası olan yardım, 1000 liraya çıkarılarak içinde yurt binası da bulunan yeni bir lise binası inşa edildi. Bu binanın açılışı, 1929-1930 öğretim yılında İngiliz Vali Valter Sandel tarafından gerçekleştirildi.
Yeni binanın yurt ve yemekhane kısmı Müsevvitzade İrik Derviş Efendi Vakfı, kütüphanesi Debbağ Derviş Efendi, fizik ve kimya laboratuvarları ise Hafız Vasıf Efendi Vakfı tarafından yapıldı. Fakir öğrencilerin masrafları ise toplumun ileri gelenleri tarafından karşılanmaktaydı.
1928 yılında, Mr. Grand’ın müdür olmasıyla okul bünyesinde kolej açıldı. Kolej öğretmenliğine İngiltere’den Mr. Alford getirildi. 1930 yılında Mr. Grand’ın sözleşmesinin sona ermesiyle kolej kısmına öğrenci alınmaması kararı alındı ve son öğrenciler mezun olduktan sonra kolej kısmı kapatıldı.
Lisenin kolej kısmı, İngiliz müdür Harold Wood’un göreve gelmesiyle 1937 yılında yeniden açıldı ve 1966 yılına kadar devam etti.
Kıbrıs Türk Erkek Lisesi
Kıbrıs Türk Lisesi, uzun bir süre boyunca sadece erkek öğrencilere ev sahipliği yapan bir okuldu. Bu nedenle günlük konuşmalarda “Erkek Lisesi” olarak anılsa da 1937’den yetmişli yılların başına kadar az da olsa kız öğrencilerin okula kabul edildiği ve zamanla kız öğrenci sayısının artarak karma bir okul haline geldiği kayıtlara geçmiştir. Ancak okulun kız öğrencilere rağmen bazı resmi belgelerde “Erkek Lisesi” ifadesine rastlanmaktadır.
1931’de başlayan Rum isyanı sonrasında, İngiliz baskı yönetimi eğitimde çeşitli yasalar çıkararak kontrolü eline almıştır. Kavanin Meclisi’nin lağvedilmesiyle okul komisyonundaki üyeler değişmiş ve bu üyelerin atanması doğrudan hükümet tarafından yapılmıştır. 1933 Eğitim Kanunu ile Maarif Encümeni üyeleri seçimle değil, hükümet tarafından atanmaya başlamıştır. İngiliz yönetiminin aldığı kararlar doğrultusunda Türkiye’den getirilen ders kitapları yasaklanmış, böylece kitapsız eğitim dönemi başlamıştır.
1933 yılında İsmail Hikmet Bey’in müdür olarak atanmasıyla, okul önemli bir döneme girmiştir. Hikmet Bey, öğrencilerin boş zamanlarını değerlendirmeleri ve okula bağlılıklarını artırmaları amacıyla çeşitli atölyeler kurmuştur. Ayrıca, öğrencilerin işbirliği yeteneklerini geliştirmek için okulda ilk defa “Öğrenci Birliği”ni kurmuştur.
Kıbrıs İslam Lisesi
Lisenin kolej kısmı, İngiliz müdür Harold Wood’un göreve gelmesiyle 1937 yılında yeniden açılmış ve 1966 yılına kadar devam etmiştir. Mr. Wood, göreve geldiği anda okulun adını Kıbrıs Türk Lisesi olan ismini Kıbrıs İslâm Lisesi olarak değiştirmiştir. Ayrıca, okul bahçesinde bulunan ve Kıbrıs Türk Lisesi’nin baş harflerini temsil eden KTL şeklinde ekilmiş çiçekleri söktürmüş ve ulusal günlerin kutlanmasını yasaklamıştır. Lise müdürü İsmail Hikmet Bey’in kurduğu Öğrenci Birliği, 1938 yılında müdür Mr. Wood tarafından kapatılmıştır. Bunun yerine okulda kırmızı, yeşil, mavi adlarında birbirine rakip üç ayrı grup kurulmuş, atölyeler kapatılmış ve okul bandosunun aletleri satılmıştır.
İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte okul, daha güvenli bir yerde bulunma düşüncesiyle 1941’de Lapta’ya taşındı. Lapta’da iki yıl süren bu dönemin ardından, 1943 yılında okul tekrar Lefkoşa’ya geri döndü.
Kıbrıs Türk Lisesi
1950 yılında, son İngiliz müdür Mr. Wood emekliye ayrıldı ve yerine Yavuz Konnolu okul müdürlüğüne atandı. Bu dönemde öğrenciler arasında milli duyguların coştuğu, milli bayramların açıkça kutlandığı bir atmosfer oluştu. Aynı yıl içinde, okulun adı Kıbrıs Türk Lisesi olarak değiştirildi.
1952 yılında çıkarılan Maarif Kanunu ile Türk Lisesi, Maarif Dairesi’ne bağlanarak “Public Aided Schools” (amme yardımı gören okullar) kapsamına alındı. Hayri Günden’in müdürlüğü döneminde (1956-1958), kolejin akademik bölümünün müfredat programında gerekli tadilatlar yapılarak, kolej bölümünün Türkiye’deki liselere denkliği Türkiye Maarif Vekaleti’ne bildirildi ve onaylandı.
Celal Bayar Lisesi
1958 yılında okulun adı Celal Bayar Lisesi olarak değiştirildi. 1959 yılında ise “Kolej Commercial” kısmı liseden ayrılarak Haydarpaşa Ticaret Lisesi adı ile ayrı bir okul olarak eğitim vermeye başladı.
Lefkoşa Türk Lisesi
Okul bünyesinde bulunan ortaokul, 1960 yılında ayrılarak Bayraktar Ortaokulu adı altında ayrı bir ortaokul olarak devam etti. Aynı yıl içinde okulun ismi yeniden değiştirildi ve o tarihten itibaren okul, Lefkoşa Türk Lisesi adı ile eğitim ve öğretimine devam etmektedir.
1963 yılında Türkler ve Rumlar arasında çıkan olaylar nedeniyle 1964 Ocak ayı sonuna kadar okulda eğitim durdu. Ancak 1964 Mart ayında sadece son sınıflar için eğitime tekrar başlandı. Bu dönemde LTL öğrenci ve öğretmenleri, gündüz okulda eğitim alırken geceleri yurt savunması için mevzide nöbet tutuyordu. 1965-1966 öğretim yılından itibaren okuldaki eğitim ve öğretime sorunsuz bir şekilde devam edildi. Günümüzde Lefkoşa Türk Lisesi, en büyük ve köklü lisesi olarak öğretimine devam etmektedir.